हट्टी माणसे हटवादी माणसे

हट्टी माणसे हटवादी माणसे... 'हट्टी आहे हो खूप तो' एखाद्या लहान मुलासाठी हे वाक्य आपण अनेकदा ऐकलेले असते.लहान मुलांचा हट्टीपणा हा सर्वांनी गृहीत धरलेला असतो किंबहुना प्रत्येकजण लहानपणी हट्टी असतोच असतो. एखाद्या लहान नासमज मुलाने एखाद्या गोष्टीचा हट्ट करणे आणि परिस्थिती असो अथवा नसो तो हट्ट पालकाने पुरवणे हे अगदी साहजिक आहे;पण एखादा वयाने आणि बुध्दीने सशक्त असलेला माणूस ' मी म्हणतो तेच खरे' असे म्हणून आपले चुकीचे म्हणणे इत्तरांवर लादत असेल तर? नक्कीच अशा हट्टीपणाचे कुणी समर्थन करणार नाही. हट्टीपणा या विषयाबद्दल जेव्हा चर्चा होते त्यावेळी तीन व्यक्तींचा हट्ट पुरवावाच लागतो असे सर्रास म्हटले जाते.ते म्हणजे बालहट्ट, राजहट्ट आणि स्रीहट्ट .लोक चेष्टेने म्हणतात एकवेळ पहिले दोन हट्ट नाही पुरवले गेले तरी हरकत नाही:पण स्री हट्ट पुरवणे मात्र टाळता येत नाही. एखाद्या गोष्टीचा कट्टर आग्रह म्हणजे हट्ट. हा हट्ट टोकाचा असेल तर मात्र बऱ्याचदा त्रासदायक ठरतो. पुराणात असे अनेक हट्टाचे आणि त्यापायी झालेल्या नुकसानीचे दाखले पानोपानी दिसतात. रामायणात कैकयी हट्टामुळे रामाला वनवासात जावे लागले तर सीतेच्या सोनेरी हरणाच्या हट्टापायी पुढचे रामायण घडले असे म्हटले जाते.अनेक पौराणिक व ऐतिहासिक कथांमध्ये कुणा ना कुणाच्या हट्टामुळे टोकाच्या घटना घडल्याचे दिसते. हट्ट ही गोष्ट चांगली की वाईट? मला वाटते हट्ट चांगला अथवा वाईट नसतो तर त्या हट्टामुळे होणारे परिणाम चांगले अथवा वाईट असू शकतात.एखादा विद्यार्थी म्हट्ट म्हणून उच्च विद्याविभूषित होऊ शकतो तर एखादा विद्यार्थी हट्टाने व्यसनांच्या अथवा कुमार्गाने जातो आणि आपल्या जीवनाचे मातेरे करून घेतो म्हणजेच हट्ट कशाचा आहे यावर तो हट्ट चांगला की वाईट हे ठरेल. हट्टाने प्रगती होऊ शकते तशीच अधोगतीही होऊ शकते.हट्टाने केलेल्या कष्टाने आयुष्याचे सोने केलेल्या अनेक माणसांची यशोगाथा आपण वाचतो तशीच वावग्या हट्टामुळे सुखात असलेला जीव दारूण दुःखात लोटलेली माणसेही समाजात बघायला मिळतात.हट्टापायी आयुष्याची धूळधाण झालेली माणसेही पावला पावलावर बघायला मिळतात. हट्ट आणि हटवादीपणा यात निश्चितच फरक आहे.आग्रह आणि दुराग्रह यात जो फरक आहे तोच फरक इथेही आहे.सर्वसमावेशक हितासाठी धरलेला हट्ट नक्कीच भल्यासाठी असेल;पण केवळ मी म्हणतो म्हणून किंवा स्वतःच्या अहंकरापोटी केलेला हटवादी पणा त्या संबंधित व्यक्तीबरोबर सामाजिक आरोग्यासाठीही महाभयंकर ठरू शकतो त्यामुळे हट्ट किती आणि कसला याचे तारतम्य नक्कीच असायला हवे. अशा हट्टापायी काय काय होऊ शकते ?... करतो तो पुरा बरबाद,नात्यात येई दुरावा, हवा का वेगळा पुरावा,नाशच होई हट्टापायी! माझेच खरे जे म्हणती,दुराग्रह ना सोडती , विनाश ओढवून घेती, दुःखी होती हट्टापायी! नाही वास्तवाचे भान, अंगी वसे दुराभिमान, अहंकाराने त्या ग्रासला, मातीस मिळे हट्टापायी! बरोबर ना? आता तुम्हीच ठरवा हट्टी व्हायचं की हटवादी? ©प्रल्हाद दुधाळ. पुणे 9423012020