दहीहंडी.

दहीहंडी.
काल ऑफिसातुन मित्र घरी गेला त्याची बालवर्गात जाणारी मुलगी, जी खूपच चिकित्सक आहे.तिने बालसुलभ जिज्ञासेने याला विचारले.
" बाबा दहीहंडी म्हणजे काय असते?"
त्याने त्याने तिला कृष्ण, त्याच्या बाललीला, त्याची माखनचोरी,मग दही दुध लोणी उंच कसे ठेवत, कृष्ण त्याच्या साथीदारांच्या मदतीने हे उंच ठेवलेले लोणी कसे चोरायचा इत्यादी त्याला जेवढे माहीत होते ते तिला कळेल अशा भाषेत सांगितले.त्याचा उत्सव म्हणजे दहीहंडी असे नीट समजावले! तिचे बऱ्याच प्रमाणात समाधान झालेले दिसले. मित्राने विचार केला की आपण हीला जर प्रत्यक्ष दहीहंडी कशी फोडतात ते दाखवले तर या उत्सवाबद्दल तिला छान समजेल. त्याने तिला बाईकवर बसवले व जवळच्या सार्वजनिक मंडळाची दहीहंडी दाखवयला घेवून गेला. मंडळाची दहीहंडी बांधून झाली होती आणि उत्साही कार्यकर्ते कर्कश आवाजात वाजणार्या डीजे च्या तालात झिंगाट होवून बघणाऱ्या लोकांनाही लाज वाटावी असे अंगविक्षेप करत सैराट होवून नाचत होते! प्रचंड आवाजाने कानठळ्या बसत होत्या.आजूबाजूच्या बिल्डिंगा हादरत होत्या.
तो प्रचंड आवाज व ते हिडीस दृश्य बघून मित्राने तिथून बाईक दुसऱ्या मंडळाच्या दिशेने वळवली. पुढच्या सार्वजनिक मंडळाच्या इथेही कमीअधिक प्रमाणात तीच परिस्थिति होती. अजून पुढचे मंडळ बघू असे करत करत त्यांने आठ दहा सार्वजनिक मंडळाना भेट दिली. सगळीकडे तोच धांगडधिंगा फार तर गाणे वेगळे असायचे पण बाकी सगळे तसेच.अशी दहीहंडी दाखवण्याऐवजी आपण घरीच दहीहंडी बांधून तिला फोडायला लावावी हा विचार करून शेवटी तो कुंभारवाड्यात गेला.एक रंगीत मडके लाह्या बत्तासे गोळ्या चॉकलेट व लागणारे साहित्य घेवून घरी आला. त्याने सर्व खाऊ मडक्यात टाकून घरातच दहीहंडी बांधली. मुलीला सर्व माहिती दिली व तिला स्वत:च्या पाठीवर उभे रहायला लावून तिच्याकडून दहीहंडी फोडण्याचे प्रात्यक्षिक करून घेतले. मुलीनेही ही घरची दहीहंडी स्वतच्य:च्या हाताने फोडून या उत्सवातला आनंद अक्षरशः लुटला! मित्र एकदम खुश झाला! बालसुलभ प्रश्नांची आपण व्यवस्थित उत्तरे दिल्याचा आनंद त्याला नक्कीच झाला होता!
तिने शेवटी एक प्रश्न विचारलाच!
" बाबा दहीहंडीत दही का नव्हते?"
......
--्--- प्रल्हाद दुधाळ.

बळजबरीची वधू परिक्षा

    मी नोकरीला लागून दोन तीन वर्षे झाली होती.मी एस. वाय. ला असतानाच मला टेलिफोन खात्यात नोकरी मिळाली होती.नंतर नोकरी करता करता माझे बी. एस्सी. पर्यंत शिक्षणही झाले.अत्यंत बिकट आर्थिक परिस्थितीतून मी येथपर्यंत पोहोचलो होतो.आता कुटूंबातील सर्व जबाबदाऱ्या पार पाडायच्या होत्या.सावकाराकडे गहाण पडलेली जमिन सोडवायची होती,गावाकडे दोन खणाचे का होईना साधेसे घर बांधायचे होते, पडत्या काळात अनेकांनी काही ना काही मदत केली होती,त्यांचे जमेल तेव्हढे उतराई व्हायचे होते, त्यामुळे लगेच लग्न करायचा माझा मुळीच विचार नव्हता.तसेही चोवीस वर्षांचे वय होते, पण नातेवाईकांच्या दृष्टीने मात्र माझे स्टेटस आता ‘ एक बरे स्थळ' असे झाले होते! आपापल्या माहीतीमधली वा नात्यातली  अशा सुयोग्य वधूचे माझ्या परस्परच संशोधन सुरू झाले होते.अर्थात  हे काही माझी पर्सानिलिटी बघून घडत नव्हते, तर मला मिळालेल्या सुरक्षित सरकारी नोकरीची ही जादू होती! नोकरी नसताना कित्येकजण, हा चुकून पैशाची मदत तर मागणार नाही ना, असा विचार करत, कायम मला झुरळासारखे लांब झटकणारे, जवळचे वा  लांबचे नातेवाईकसुध्दा आजकाल मुद्दाम जवळ येवून माझी चौकशी करत होते. आडून आडून पगाराचा आकडा विचारत होते!
मी पुण्यात जेथे रहात होतो त्याच गल्लीत एक बाई रहायच्या.  त्यांचा मुलगा माझ्याच वयाचा होता. थोडीफार त्याच्याशी मैत्रीही होती. तर,  या मावशी एका शनिवारी संध्याकाळी खास माझ्याकडे आल्या.
    त्यांनी सहज विचारल्यासारखे दाखवत माझा रविवारचा कुठे जायचा कार्यक्रम आहे का विचारले."मी घरीच  आहे",  म्हटल्यावर त्या म्हणाल्या....
" अरे बरे झाले, उद्या माझ्याबरोबर चल दत्तवाडीला! माझ्या भावाला तुमच्या गावाकडच्या कुणाची तरी माहीती पाहीजे आहे! त्याला मी तुझे तेच गाव आहे हे सांगितले तर त्याने  रविवारी तुला घेऊन यायलाच सांगितले!"
खरे तर  मावशींच्या त्या भावाला ना मी कधी बघितले होते, ना त्याने मला! पण असेल काही काम, असा विचार करून रविवारी तिकडे जायला मी होकार दिला.
    दुसऱ्या दिवशी सकाळीच त्या मावशी व त्यांचा मुलगा रिक्षा घेवून माझ्याकडे आले,  मी काय सडाफटींग माणूस! बसलो रिक्षात आणि निघालो! अर्ध्या पाऊण तासातच आम्ही दत्तवाडीला मावशींच्या त्या भावाकडे पोहोचलो. त्या घरी बहूतेक आम्ही येणार असल्याचे आधीच माहीत असावे. दरवाजातच नमस्कार करून मावशींच्या भावाने आमचे स्वागत केले. मला कळेना की, हा बाबा, त्याच्यापेक्षा एकदम लहान, तब्बेतीने एकदम बारकुंड्या पोराला एवढा हात जोडून नमस्कार का घालतोय?
    दोन खोल्याच्या चाळवजा घराच्या बाहेरील खोलीत असलेल्या कॉटवर आम्ही बसलो.मावशींच्या भावजयीने पाणी दिले. उन्हाळा असल्यामुळे तहान लागलेलीच होती! मी घटाघटा पाणी पिवून घेतले.
     मग मावशींचे बंधूराज समोर बसून मला- माझी नोकरी,काय काय काम करावे लागते, पगार किती, सुट्ट्या कधी व किती असतात,घरी कोण कोण असते, इथे एकटाच कसा राहतोस वगैरे वगैरे माहीती गप्पा मारता मारता विचारू लागले. मी त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देत राहीलो. त्यांच्या ऑफिसात माझ्या गावचे कोणी जाधव म्हणून काम करत होते त्यांचाबद्दलही  मला विचारले , अर्थात मी  जाधवाना ओळखत नव्हतो. इत्तरही  काही काही गप्पा चालत राहिल्या.
   थोड्याच  वेळात आतल्या घरातून एक मुलगी पोह्याच्या डीश घेवून बाहेर आली! आत्तापर्यंत आतल्या खोलीत अजुनही  कोणी असेल असे वाटत नव्हते. त्या मुलीने प्रथम माझ्या समोरच ट्रे धरला, नाईलाजास्तव मी  एक प्लेट उचलली  नकळत तिच्या चेहऱ्याकडे लक्ष  गेले. फार तर नववी दहावीत शिकत असेल! आणि ती मुलगी चक्क साडी नेसून,अवघडत  सर्वाना पोहे देत होती! माझी एकदम ट्युब पेटली! " ही मुलगी दाखवायला तर मला आणले नसेल ना?" मी पुन्हा एकदा तिच्याकडे पाहीले. थरथरत ती तेथेच उभी होती, वय असेल फार तर पंधरा सोळा! बापरे, या लोकांना वेड लागलय की काय? या वयात तिला लग्नासाठी दाखवताहेत? मनात विचार आला, कदाचित तसे काही नसावे,माझ्याच मनाचा खेळ असेल! मी गप्प राहून पुढचा अंदाज घेवू लागलो.
" अहो विचारा, काय विचारायच असल तर तिला!" -  मुलीचे पिताश्री.
" मी ? मी कशाला काय विचारू तिला!" मी एकदम गडबडून गेलो होतो.
" अरे, नीट बघून घे, विचारायचे असले तर विचार काही, आयुष्याभराचा प्रश्न असतो!" - मावशी.
" म्हणजे ? मी समजलो नाही!"
" अरे समजायचय काय, पसंत आहे का सांग, लग्नासाठी दाखवलीय तुला ती! "
मला काही सुचेनाच काय बोलावे ते! मी सरळ उठून खोलीबाहेर आलो. मागचा पुढचा विचार न करता पळतच मुख्य रोडवर आलो. थोडक्यात तेथून चक्क पळालो!
ही मावशी आपली भाची, जी अजून लग्नायोग्य वयाचीही नव्हती ,अजून तिचे हसण्या बागडण्याचे शिकायचे वय संपले नव्हते, अशा कोवळ्या कळीला माझ्याबरोबर बोहोल्यावर चढवायला निघाले होते! तेही मला कोणतीही कल्पना न देता! मला त्या खोटारड्या मावशींचा व मित्राचा प्रचंड राग आला होता,चांगला जाब विचारावा असे वाटत होते, पण तो राग मी  गिळला! अजुन  मी खूप छोटा होतो! दुसऱ्याला बदलवण्याएवढा मोठा तर नक्कीच झालो नव्हतो! आयुष्यात खूप काही करायच होत, त्यामुळे नको तेथे आपली एनर्जी खर्च होवू नये याची अक्कल देवदयेने त्या वयातही  होती, त्यामुळे ही घटना मी फारशी मनाला लावून घेतली नाही! काही घडलेच नाही असा विचार केला आणि माझ्या कामाला लागलो.
 मात्र, पुढचे पंधराएक दिवस त्या मावशीला चुकवत राहीलो! पुढे तीनेही या बाबतीत माझा नाद सोडला!
      .......... प्रल्हाद दुधाळ.