बाबांची नोकरी

 मागच्या वर्षी मी स्वेच्छानिवृत्ती घेतली त्यावेळी माझ्या मुलाने सौरभने दिलेली कॉमेंट...नक्कीच अभिमानास्पद...

बाबा तुम्हाला नौकरी च्या शेवटच्या दिवशी खूप खुप शुभेच्छा..Well Played.

तुम्ही एक चांगले अधिकारी , कुशल लीडर आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे शेवट पर्यंत कंपनीशी प्रामाणीक राहिलात, मला या गोष्टीचा खूप अभिमान वाटतो...आम्हा IT वाल्यांना या गोष्टी जरा नवीन...

एक काळ असा होता जेव्हा आपण पुण्यात कुठे जरी गेलो तरी टेलिफोन खात्यातील अधिकारी आले म्हणून जाम मॅन मिळायचा , तुम्ही त्या गोष्टी चा कधी गर्व ठेवला नाही किंवा त्या गोष्टीचा कधी गैरवापर पण केला नाही. 

मला नेहमीच तुम्ही hardworking achiever म्हणून आठवतात. रास्ता पेठ मधले रेकॉर्ड connection असू किंवा सांगवी चे रेकॉर्ड land line connections किंवा भोरचा Exchange Failure issue असू जेव्हा तुम्ही 10 दिवस घरी आला नव्हता. तुम्ही नेहमीच कुशल कामगिरी करताना दिसला आणि ते खूप मोठे योगदान आहे माझ्या करिअरसाठी

एक साधे टेलिफोन ऑपरेटर ते SDE हा प्रवास मी पाहिलाय, 

Competitive exams देताना , अभ्यास करताना मी पाहायचो आणि maybe त्यामुळे मला नेहमी अभ्यास आवडायचा. 1996 तुम्ही मुंबई ला गेला , मी आणि आई पुण्याला होतो पण जेव्हा जसा वेळ मिळेल तेव्हा भेटायला यायचा , त्यावेळी मुंबई पुणे प्रवास कढतर होता पण तुम्ही effortlessley ते करायचा.तुम्हाला मिळालेला संचार सारथी आठवतो , मी त्यावेळी 2nd किंवा 3rd ला असेल, खूप भारी वाटले .पेपर मध्ये फोटो पाहून lai bhari वाटले

तुम्ही 2005 च्या आसपास बाजीराव exchange चे service सेंटरची कामगिरी घेतली , मी कॉलेज मधून जेव्हा पण ऑफिस ला यायचो तेव्हा तुम्ही कस्टमर complaints कश्या हँडल करायच्या ते मी पाहिलेत. Top Managers पण फसतात पण तुम्ही खूप smoothness आणला असे तुमचे कितेक customer म्हणायचे आणि तुम्ही फक्त म्हणायचे इट्स part ऑफ my जॉब.

2009 मध्ये तुम्ही सत्याराला ट्रान्सफर घेतली आणि मी म्हैसूर ला गेलो, त्यावेळी manual डेटा एन्ट्री मुळे खूप त्रास झाला तुम्हाला . 2009 च्या शेवटी परत आलो तेव्हा तुम्ही सगळी process automate केली होती, मी त्यावेळी ज्या काही कॉर्पोरेट basics शिकत होतो त्या तुम्ही practically implement करत होता.त्यानंतर तुम्ही Corporate HR Administration मध्ये गेला आणि ते पण शिकला

Milestones खूप आहेत पण त्याबरोबर वर्क life बॅलन्स, लिहायचा छंद आणि technology शिकायला तुम्ही नेहमीच तयार होता...

Retirement enjoy करा आणि खूप लिहा....

Happy Retirement

नावाचा घोळ....

 नावाचा घोळ....

   

     आमच्या टेलिफोन खात्यात जवळपासच्या खेड्यातून अनेक ग्रुप डी कर्मचारी कामावर यायचे.लोहगाव,वडगाव, केसनंद,वाघोली, फुरसुंगी इत्यादी गावांतून असे शेकडो कर्मचारी कामाला यायचे.

   मी नोकरीला लागल्यावर हळू हळू या लोकांशी ओळखी झाल्या आणि मग त्या त्या गावांच्या उरसाची निमंत्रणे आम्हाला मिळायला लागली. ही झाली ओळखी झाल्यानंतरची गोष्ट, पण नोकरीला  लागल्यावर पहिल्याच वर्षी घडलेली एक गोष्ट सांगतो....

   माझ्याबरोबर केसंनंद गावावरून दररोज ये जा करणारे ज्ञानेश्वर हरगुडे  हे काम करायचे.मीही खेड्यातून आलेला असल्याने आमची थोड्याच दिवसात चांगली मैत्री झाली होती.आम्ही त्याला माऊली या नावाने हाक मारायचो...

   डिसेंबर महिन्यात केसनंद गावचा उरूस असतो.माऊलीने सांगितले होते की उरसापूर्वी   पंधरा दिवस आधी त्यांच्या गावात दूध किंवा  दुधाचे सगळे पदार्थ वर्ज्य केले जातात,अगदी लहान मुलांनाही दूध दिले जात नाही! या काळात सगळे गाव कोरा चहा पिते...

  त्या वर्षी पहिल्यांदाच माऊलीने आम्हा मित्रमंडळींना उरसाच्या दिवशी संध्याकाळी केसनंदला यायचे निमंत्रण दिले.तोपर्यंत त्या गावाबद्दल तिथल्या लोकांबद्दल फार काही माहीत नव्हते....

   ऑफिस सुटल्यावर त्या दिवशी आम्ही सात आठजण सायकलवर पंधरा किलोमीटरवर असलेल्या केसंनंदला निघालो....

   एक तर अंधार आणि आमच्यापैकी कुणी याआधी तिकडे गेलेला नसल्याने रस्ता विचारत विचारत आम्ही त्या गावात एकदाचे पोहोचलो....

  " इथे माऊली हरगुडे कुठे रहातात हो? "

आमच्यापैकी एकाने रस्त्यात एकाला विचारले...

 " हे काय इथे ,चला माझ्याबरोबर...."

आम्हाला ती व्यक्ती एका चाळवजा घरात घेऊन गेली....

   आत जाऊन त्याने पाण्याचे तांबे भरून आणले आणि म्हणे...

"घ्या हात धुवून ...."

आम्ही हातपाय धुवेपर्यंत त्याने बसायला घोंगड्या अंथरल्या, आम्ही नजरेने माऊलीला - आमच्या मित्राला शोधत होतो, तोपर्यंत ती व्यक्ती म्हणाली...

" चला घ्या बसून जेवायला. .'

"माऊली कुठाय? "

" येईल तो एवढ्यात, बसा तुम्ही...."

समोर सुके मटण, कलरफुल रस्सा,चुलीवरच्या खरपूस भाकरी, कांदा लिंबाच्या फोडी भरलेली ताटे वाढली गेली. बऱ्यापैकी सायकलिंग झाल्याने सगळ्यांना सडकून भुका लागल्या होत्या....

   आम्ही सगळेजण त्या झणझणीत टेस्टी जेवणावर तुटून पडलो....

आमचे जेवण  करून झाले तरी आमचा मित्र माऊली काही आम्हाला दिसेना...

" अहो माऊली कसा काय नाही आला अजून?" 

  आमच्यातल्या एकाने पुन्हा विचारले....

 मग मात्र ती व्यक्ती बोलली...

"मी सुध्दा माऊली आहे की!"

आणि मी सुध्दा टेलिफोन खात्यात काम करतो की!"

आमच्या चेहऱ्यावरची प्रश्नचिन्ह बघून शेवटी त्याने खुलासा केला....

" अहो खरंच, माझं नाव ही ज्ञानेश्वर हरगुडे आहे मलाही माऊली म्हणतात ..."

"मी लाईनमन आहे...

तुमचा माऊली ना, तिकडे वस्तीवर रहातो चला तुम्हाला सोडतो तिकडे!"

 म्हणजे आम्हाला भलत्याच माऊलीने जेवायला घातले होते तर!

 मग त्याने खुलासा केला...

 "पोरांनो तुम्ही टेलिफोन खात्यात नव्याने आलात म्हणून माहीत नाही तुम्हाला....

 आमच्या गावातल्या जवळ जवळ प्रत्येकाचे आडनाव हरगुडे आहे आणि प्रत्येक घरातला निदान एकजण तरी टेलिफोन खात्यात नोकरीला आहे! अजून एक - या गावात एकाच  नावाची दोन - दोन, तीन - तीन माणस आहेत बरं का! चला माऊलीचे घर दाखवतो!"

 एकदाचा आमचा माऊली आम्हाला भेटला आणि मग पुन्हा एकदा जेवणाची फर्मास पंगत जमली....

 नंतर हे चांगलच लक्षात आले की आमच्या लाईन स्टाफ मध्ये हरगुडे,शिंदे,सातव, हरपले  आडनाव असलेल्या माणसाचे नुसते आडनाव माहीत असून चालणार नाही तर त्याचे संपूर्ण नाव माहीत असायला हवे, कारण असे एकच आडनाव असलेली शेकडो माणसे पुण्यातल्या टेलिफोन खात्यात लाईनमन म्हणून काम करतात!

   ©प्रल्हाद दुधाळ.

संघर्ष व सकारात्मकता

 

#encouragement

 काही काही लोकांच्या प्रारब्धात केवळ संघर्षच लिहून आलेला असतो, जीवनाच्या प्रत्येक वळणावर त्याला संघर्ष केल्याशिवाय पुढे जाताच येत नाही!

   माझ्या आयुष्याचे तसेच काहीसे आहे..

 मला जीवनात मिळालेल्या प्रत्येक यशाची एक संघर्ष गाथा आहे ती सगळी इथे मांडणे शक्य नाही!   तरीही ....

   मी जन्म घेतल्यापासूनच माझी जगण्याची लढाई सुरू झाली होती.माझी आई सांगायची की  जनमलो तेव्हा मी खूप अशक्त आणि आजारी होतो,जगतो की मरतो अशी माझी अवस्था होती, पण ती लढाई जिंकली! असो... 

   या लेखाचा विषय प्रेरणादायी संघर्ष असला तरी मला माझ्या संघर्षापेक्षा माझ्या सकारात्मक विचारांच्या जोरावर मला कसे मार्ग मिळाले ते सांगणे आवडेल....

त्या प्रत्येक अडचणीच्या प्रसंगी कितीही त्रास झाला असला तरी शेवट सुखांत होता,मला सदैव एक अदृश्य शक्ती मदत करत होती,त्यामुळे असेल किंवा अशी मदत मला मिळणारच आहे या सकारात्मक विचाराच्या जोरावर असेल, मी अडचणी आल्या तरी त्यातून बाहेर पडलो...

आकर्षणाचा सिद्धांत मी हल्ली हल्ली वाचला पण त्याचा अनुभव मात्र मी लहानपणापासून घेतो आहे...

 माझे वडील मी तेरा वर्षाचा असताना गेलेले होते आणि आईच्या कष्टावर/ कसेबसे आमचे जगणे चालू होते.माझी आई कष्टाळू तर होतीच याशिवाय कमालीची स्वाभिमानी होती.धनाच्या बाबतीत दारिद्र्य असले तरी मनाची प्रचंड श्रीमंती तिच्या ठाई होती! सगळ्यांच्या मदतीला कायम तत्पर असणाऱ्या तिला कुणाकडूनही काही मागितलेले मात्र अजिबात खपायचे नाही. अभावातही मार्ग काढत जगण्याचे बाळकडू मला तिच्याकडून मिळाले.'आला दिवस जमेल तसा साजरा करायचा आणि पुढे चालायचे' ही तिची शिकवण मला पुढच्या आयुष्यात सतत कामाला आली....

घरी कमालीचे दारिद्र्य, खायची मारामार होती, असलेली थोडीशी जमीन गहान पडलेली, मोठा भाऊ दारूच्या आहारी गेलेला,अशा परिस्थितीत मी शिकत होतो. परिस्थितीने त्या वयातच एवढी प्रगल्भता आली होती की माझे सगळे लहानपण हरवून गेले होते.

    मी साधारण १० वी झालो होतो आणि अशी वेळ आली की सावकाराकडे गहान असलेली जमीन तो जप्त करणार असल्याची खबर मला मिळाली.नेमका त्याच सुमारास माझा एक चुलत चुलत भाऊ रिटायर झाला. कसं काय माहीत नाही, पण मला त्याला भेटून 'ती जमीन सोडव आणि तुझ्याकडे ठेव,मी नोकरी मिळाली की पैसे देईल' असे सांगायची बुध्दी मला झाली आणि विशेष म्हणजे माझ्या शब्दांवर विश्वास ठेऊन त्याने मदत केली...

   अभ्यासाला पोषक वातावरण नसूनही नशिबाने मी अभ्यासात हुशार होतो. अगदी पहिली ते दहावीपर्यंत मी शाळेत पहिला यायचो आणि केवळ हेच माझे सामर्थ्य होते! मला हायस्कूल स्कॉलरशिप, १२ रुपये महिना मिळायची, सहा महिन्याची स्कॉलरशिप ७२ रुपये एकदम आले की पुढचे चारपाच महिने घरातली तेल मिठाची नड भागवायची. नादारीमुळे शाळेच्या फीचा प्रश्न नव्हता, पण दहावीच्या फॉर्म फी साठी काय करायचे हा मोठा प्रश्न समोर आला होता...

   इथेही माझे प्रगतीपुस्तक कामाला आले आणि पडवळ नावाच्या शिक्षकाने माझी फी भरली...

   अकरावीला लोणंद या गावी नातेवाईकाकडे रहावे लागले, पण मानी स्वभावामुळे मी सहा महिन्यातच मी माझ्यासारख्याच एका फाटक्या मित्राच्या खोलीवर रहायला गेलो. जुनीपानी भांडी गोळा करून स्वतःची भाकरी तयार करायला शिकलो.इथले रयत शिक्षण संस्थेच्या हायस्कूलचे बा.ना.येडेकर नावाचे मुख्याध्यापक आणि पुढे १२ वीला निरेत भोसले सर देवासारखे मागे उभे राहिले आणि अत्यंत वाईट आर्थिक आणि मानसिक परिस्थितीतही मी बारावी पास झालो.

    निरा गावात शिकत असताना जवळ पैसे नाहीत म्हणून सलग चार दिवस उपाशी रहाण्याची वेळ आली तेव्हाच ताटातली भाकरी किती मोलाची असते याचा साक्षात्कार झाला...

त्यावेळी क्षीरसागर नावाचा वीज मंडळाच्या लाईनमनने येऊन माझ्या खिशात नको नको म्हणत असताना वीस रुपयाची नोट कोंबली ...

वेळेला मिळालेल्या या मदतीला काय म्हणावे?

  पुढे पुण्यात दुसऱ्या भावाकडे शिक्षणासाठी आलो, पण त्याचवेळी त्याला परदेशी जायची संधी आली आणि त्याने आपले कुटुंब गावी पाठवले व तो दुबईला गेला.

    पोटासाठी एक भाकरी थापून मी भाड्याच्या सायकलवर १५ किमी सायकलिंग करून गरवारे कॉलेजला जायला लागलो.

   ज्या नागपूर चाळीत मी रहात होतो तिथे माझ्या नव्याने जोडलेल्या मित्रांत  आम्ही शिकणारी एकदोन मुले सोडली तर सगळा आनंदच होता.सगळ्या प्रकारची व्यसने करणारे अनेक मित्र आजूबाजूला होते, पण आपण त्यांच्यासारखे करून बघावे असे कधी वाटले नाही,उलट त्या छंदीफंदी मित्रांनी कायम मला अडचणीच्या वेळी सपोर्टच केला.पैशांची चणचण पाचवीलाच पुजलेली होती, त्यावेळी त्या गलिच्छ वस्तीतल्या इस्माईल खान या बेकरी दुकानदाराने तसेच राजू गुप्ता नावाच्या किराणा दुकानदाराने मला 

" जितना चाहे माल उधार लेके जाना, नोकरी लगेगी तब पैसा देना" असे सांगितले होते आणि स्वतःहून  मदत केली ते माझ्या बाबतीत एवढे उदार होऊन उधार द्यायला स्वतःहून का तयार झाले याचे स्पष्टीकरण मला कधीच समजले नाही! नोकरी लागल्यावर मी त्यांची उधारी चुकवली!

  पुढे एक वर्षातच मला शिक्षणाचे स्वप्न अर्धवट सोडून नोकरी शोधण्याची वेळ आली आणि मला फार तिष्ठत न ठेवता माझ्या शालांत परीक्षेच्या गुणांच्या जोरावर मला  टेलिफोन खात्यात ऑपरेटर म्हणून नोकरी मिळाली! कुणाची तरी कृपादृष्टी असल्याशिवाय अडचणीच्या प्रसंगी एकदा नाही अनेकदा मार्ग मिळणे शक्य होते का? पण, हे सत्य आहे की प्रचंड अडचणी आल्या,त्या निर्मिकाने थोडीफार परीक्षा घेतली आणि संकटातून बाहेर पडण्याचे मार्ग मिळत गेले...कुणी याला अंधविश्वास म्हणेल,पण माझ्या सकारात्मक विचारांनी हे मार्ग माझ्यासमोर आले हा माझा ठाम विश्वास आहे....

  एकट्याच्या तुटपुंज्या पगारात समोर असलेले मोठे मोठे प्रश्न सुटणे केवळ अशक्य होते त्यामुळे आपण शक्यतो विवाह करताना कमावती मुलगी बघायची असा मी विचार करत होतो.माझ्या मनात विचार आला आणि मला हवे तसे स्थळ स्वतःहून समोर आले, लग्न व संसार उभारणी ही कामे माझ्या आर्थिक गणितात बसणे सोपे नव्हते,पण मार्ग निघत गेले... वडगाव शेरीत एका सिंगल खोलीत गांधी शेठच्या दुकानातून हप्त्यावर सगळ्या संसारोपयोगी वस्तू खरेदी केल्या आणि स्मिताचा आणि माझा संसार सुरू झाला!

लग्न ही गोष्ट माझ्या आयुष्यातली टर्निंग पॉइंट ठरली आणि एकापाठोपाठ समस्या सुटत गेल्या...

   जमीन सोडवली, दोन्ही भावांच्या मिळून  पाच  मुलींच्या लग्नाला भरीव अर्थसहाय्य केले, गावी छोटेसे घर बांधले, पुण्यात एक छोटा फ्लॅट घेतला ..

    एका बाजूला आर्थिक परिस्थितीत सुधारणा झाली तर दुसऱ्या बाजूला स्पर्धा परीक्षा देत एकामागोमाग एक प्रमोशन घेत गेलो...

 कधीतरी इंजिनिअर व्हायचं हुकलेले स्वप्न साकार झाले.

मुलगा इंजिनिअर झाला...

हे सगळ चांगलं घडत होते तरी माझ्या समोर नोकरीत व वैयक्तिक पातळीवर काही ना काही अगदी हातघाईच्या समस्या उभ्या रहात होत्याच,पण एव्हाना मला या गोष्टींची सवय झाली होती....

 सकारात्मक विचारसरणीच्या जोरावर आज मी वयाची एकसष्टी पार केली आहे आणि सध्या समाधानी सेवानिवृत्त जीवन जगतो आहे...

  समस्या आली तरी न डगमगता सारासार विवेक वापरून, सकारात्मकता ठेऊन थंड डोक्याने शक्यता पडताळून बघायच्या आणि विश्वासाने निर्णय घायचा, अपयश आले तर एक धडा म्हणून त्याकडे बघायचे आणि पुन्हा प्रयत्न करायचा! 

   फायनली यश मिळणारच आहे या सकारात्मक विचाराने यश निश्चित मिळते, हे मी आज ठामपणे सांगू शकतो ते केवळ मला आलेल्या प्रचीतीमुळे!

 माझा हा संघर्ष माझ्याच एका कवितेत...

जमले जसे....

काही असे काही तसे, जगलो असे जमले जसे,

लाचार कधी झालो नाही, स्व कधी विकला नाही,

 हात कधी पसरला नाही,पडले मनासारखे फासे,

जगलो असे जमले जसे!

गरिबीची लाज नाही,श्रीमंतीचा माज नाही,

सरळ मार्ग सोडला नाही,टाकले नाही घेतले वसे,

जगलो असे जमले जसे!

हवेत इमले बांधले नाही,मृगजळामागे धावलो नाही,

शब्दात कधी सापडलो नाही,झाले नाही कधी हसे,

जगलो असा जमले जसे!

भावनेत कधी वाहीलो नाही, वास्तव कधी सोडले नाही,

विवेकाला तोडले नाही,वागावे लागले जशास तसे,

जगलो असे जमले जसे!

वावगा कधी हट्ट नाही, तडजोडीला ना नाही,

रक्त उगा आटवले नाही, सजवले क्षण छोटे छोटेसे,

जगलो असे जमले जसे!

काही असे काही तसे, 

जगलो असे जमले जसे!

Be Positive...

धन्यवाद....

©प्रल्हाद दुधाळ.(9423012020)

जुलै पत्रलेखन

करु काय

करु काय...
वृत्त ...तोटक
सराव (ललगा ललगा ललगा ललगा)

हिरवी धरती मनही हिरवे
फुलली हृदयी हसरी कमळे
रुसवे फुगवे मज ना रुचले
नयनी दिसते मन तेे सगळे
तुजला मजला करता करता
उधळून दिले क्षण जे फसले
हसते  जनता करु काय असे
टपुनी लहरी बगळे बसले
    प्रल्हाद दुधाळ

फादर्स डे.

फादर्स डे.
    एरवी आपण पाश्चात्य संस्कृतीला कितीही नावे ठेवत असलो तरी त्यांच्या काही काही गोष्टींना मात्र सलाम करावासा वाटतो. वेगवेगळ्या नात्यांचे सन्मान करणारे विविध 'डे'ज साजरे करण्याची त्यांची पद्धत खरंच कौतुकास्पद आहे!
   नात्यांबद्दलच्या भावना व त्याप्रतीची कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी एक छान मार्ग या निमित्ताने मिळतो त्यामुळेच जगभर असे 'डे'ज उत्साहाने साजरे केले जातात.
   काहीजण म्हणतील की वर्षातून एकदा असा डे साजरा करून काय होणार; पण आपल्या विवेकबुद्धीला स्मरून खरं खरं सांगा की आपण आपल्या या नात्यांसाठी सध्या किती वेळा संवेदनशील असतो? या विधानाला काही सन्मान्य अपवाद असतील तर ते खरंच खूप थोर आणि वंदनीय आहेत!
त्यातल्या त्यात मदर्स डे आणि फादर्स डे म्हणजे तर माता पित्याच्याबद्दलच्या भावना व्यक्त करायची सुवर्णंसंधीच!
   सोशल मीडियाच्या माध्यमातून का होईना आई वडिलांप्रती आपल्या अव्यक्त  भावना व्यक्त  होत  आहेत,  ही माझ्या मते त्यातली खूप मोलाची बाब आहे.
  आज फादर्स डे च्या निमित्ताने ज्या नात्याबद्दल सहसा बोलले जात नाही त्या पित्याबद्दलच्या  भावना व्यक्त करायला मलाही प्रेरणा मिळाली आहे.
    माझ्या बाबतीत म्हणाल तर माझ्याकडे माझ्या वडिलांबद्दलच्या खूप कमी आठवणी आहेत,  कारण मी तेरा चौदा वर्षांचा असतानाच आमच्या दादांनी हे जग सोडले होते.
त्या अल्पकाळातली त्यांची जी प्रतिमा समोर आहे ती खूपच आदर्शवत आहे.
   मला अस्पष्टसे आठवते त्याप्रमाणे माझे आईवडील मी लहान होतो त्यावेळी काही दिवस शेतीबरोबरच कांदा बटाटा लसूण घेऊन आजूबाजूच्या गावातल्या आठवडाबाजारात विकायचे.त्या काळात बहूतेक ते बऱ्यापैकी कमवत असावेत. गावात त्यांना बराच मानही  होता. लोक त्यांना सावकार या टोपण नावाने ओळखायचे...
    पुढे मात्र ते आजारी पडू लागले आणि तो व्यापार बंद झाला. मग त्यांनी आपल्याला झेपेल असे मोसंबी डाळींबीच्या बागांच्या राखणीचे काम सुरु केले. शहरातले बागवान लोक या फळबागा ठोक भावात घ्यायचे आणि पुढे फळे काढायला येईपर्यंत राखण्याची जबाबदारी दादांना मिळायची. मी अगदी सहावी सातवीत असतानापर्यंत शाळेतून आल्यावर त्या बागेत त्यांच्याबरोबर जायचो. तिथेच मी अभ्यास करत त्यांना मदत करायचो.
   मधल्या काळात बहिणीच्या लग्नात होती ती जमीन गहाण पडली. आई शेतमजुरीबरोबर सकाळी आजूबाजूच्या खेड्यात तरकारीची हाळीपाटी करायची. वडिलांची तब्बेत आणि आमच्या कुटुंबाची आर्थिक हालत खालावत गेली आणि मी आठवीत असताना कार्तिकी एकादशीच्या दिवशी दादांनी इथला मुक्काम संपवला. खूप कमी वय होते माझे त्यावेळी...
     त्यांच्या सहवासातल्या त्या मोसंबीच्या बागेतल्या आठवणीच काय त्या सोबत आहेत. मी शाळेत कायम पाहिला नंबर मिळवतो याचे त्यांना खूप अप्रूप होते! मला ते अत्यंत मृदू भाषेत जगरहाटी समजावून सांगायचे. इथे गावात राहिला तर खायचे वांदे होतील त्यामुळे जमेल तेवढं शिकून एखादी चांगली नोकरी मिळाली तरच आयुष्यात निभाव लागेल याची जाणीव त्यांनी त्यांच्या शेवटच्या दिवसांत मला करून दिली होती,  त्यामुळे कितीही हाल झाले तरी शिक्षण घेणे सोडायचे नाही हे ठामपणे ठरवले होते.
     त्यांच्याकडूनच मला माझ्या शांत स्वभावाची व सारासार विचार करून निर्णय घेण्याच्या  वृत्तीची देणगी मिळालेली आहे आणि त्या जोरावर मी आयुष्यात कितीही कठीण प्रसंग आला तरी माझे मानसिक स्वास्थ्य ढळू देत नाही.त्यांचा करारी बाणा व स्वाभिमानी वृत्तीही माझ्यात वारशाने आलेली आहे.
 आज जे काही समाधानी व आंनदी जीवन मी जगतो आहे त्यामागे माझ्या माता पित्याचे संस्कार आणि आशीर्वाद आहेत!
 आजच्या फादर्स डे च्या निमित्ताने परमपूज्य दादांस अभिवादन...
   फादर्स डे च्या सर्व बाप लोकांना शुभेच्छा..
©प्रल्हाद दुधाळ.

कुबेर_मातृदिन.

कुबेर_मातृदिन... लेखन स्पर्धेतील पारितोषिक विजेता लेख. 
आई.... 

   प्रत्येकाच्या हृदयात आपल्या आईसाठी एक हळवा कोपरा असतोच असतो.ज्या व्यक्तींना आईवडिलांचा सहवास त्यांच्या वयाच्या पन्नाशी-साठीनंतरही मिळत रहातो त्या व्यक्तींचा मला खरंच खूप हेवा वाटतो! अशी माणसं माझ्या दृष्टीने खूप म्हणजे खूप भाग्यवान असतात! 

    आपल्याकडे एक जुनी म्हण आहे "माणसाने नकटं व्हावं;पण धाकटं होऊ नये". माझ्या दृष्टीने या म्हणीचा उगम अशा धाकट्या असलेल्या व्यक्तीच्या व्यथेतून झाला असावा, कारण आई आणि वडिलांचा सर्वात कमी सहवास धाकट्याला मिळतो!

   माझ्या सहा बहीणभावंडातले मी शेंडेफळ!कधी कधी सहजच मनात विचार येतो की जर पन्नास साठच्या दशकात मर्यादित कुटुंबाचा फंडा असता तर?... 

....तर,  कदाचित माझा जन्मच झाला नसता!

...  तर, मी माझ्या पालकांचे शेवटचे अपत्य होतो....

    पुरंदर तालुक्यातल्या परिंचे गावातील आमचं कुटुंब अत्यंत गरीब, अल्पभूधारक शेतकरी कुटुंबं होतं. शेतीच्या तुटपुंज्या उत्पन्नावर भागणे शक्यच नव्हते,त्यामुळे आई आणि वडील दोघेही मजुरी करता करता आजूबाजूच्या गावात आठवडा बाजारात तरकारी विकायला जायचे.

   आठवडा बाजार नसेल त्या दिवशी माझी आई पहाटे उठून भाजीपाला घेऊन माहूर, मांढर, हरगुडे, यादववाडी, सटलवाडी इत्यादी ठिकाणी हाळीपाटी करायची.पुन्हा घरी येऊन कुणाच्यातरी शेतावर खुरपणी, काढणी अशी काही ना काही कामे करायची.उन्हाळ्यात कामे नसायची तेव्हा कुणाच्या शेवया, कुरडया  करून दे, गोधड्या शिवून दे अशी तिची अखंड कामे चालू असायची.माझे प्राथमिक शिक्षण चालू असताना वडील वारंवार आजारी पडू लागले....

    त्यांच्या आजारपणामुळे आठवडा बाजार बंद झाले.मग ते तब्बेतीला झेपेल असे काम म्हणून मोसंबीच्या बागा राखणीला घेऊ लागले. मी तिसरी चौथीत असल्यापासून शाळा सुटली की त्या बागेत त्यांच्या मदतीला जायचो.

   पुढे माझ्यापेक्षा मोठ्या बहिणीच्या लग्नात होती नव्हती ती शेती सावकाराकडे गहाण पडली. मी आठवीत असताना वडिलांचा आजार बळावला आणि ते आम्हाला सोडून गेले.

   वडील गेल्यानंतर आई आणि मी असे दोघेच गावी रहायचो.दोन मोठे बंधू आपापल्या वाटेने शहराकडे गेले आणि आपल्या तुटपुंज्या मिळकतीत स्वतःच्या संसारात रमले....

     आईच्या आयुष्यात एवढी संकटे आली, प्रचंड  चढउतार आले;पण मी माझ्या आईला वैतागलेले, त्रागा करताना कधीच पाहिलेले नाही.सतत हसतमुखाने ती आलेला दिवस साजरा करायची....

    तिला घरगुती झाडपाल्याच्या औषधांची खूप माहिती होती.पंचक्रोशीत तिच्यासारखी दाई नव्हती असे अजूनही जुने लोक नाव काढतात! 

      ती स्वतः अजिबात शिकलेली नव्हती;पण का कुणास ठाऊक ती मला  शिक्षणासाठी कायम प्रोत्साहन देत राहिली.

      शाळेत प्रत्येक वर्षी मी पहिल्या क्रमांकाने पास होतं होतो,माझे प्रगतीपुस्तक घरोघरी बघण्यासाठी/दाखवण्यासाठी फिरायचं, माझ्या हुशारीचे कौतुक व्हायचे. तिला मिळालेले मार्क्स, पाहिला नंबर त्यातलं फारसं काही समजायचं नाही;पण आपल्या धाकट्याचं सारं गाव कौतुक करतं याची  प्रचंड ख़ुशी मी प्रत्येक रिझल्टच्या दिवशी तिच्या डोळ्यात पाहायचो!.

     ती मला नेहमी म्हणायची...

" भरपूर शिक,मोठा हो, कुणाच्यापुढे हात पसरू नको, आपली आब सांभाळून रहा!"

मला हायस्कुल स्कॉलरशीप मिळायची.बारा रुपये महिना मिळायचे.स्कॉलरशिपचे पैसे घरातल्या तेलमिठाची पाच सहा महिन्याची  बेगमी करायचे.

    बहात्तरच्या दुष्काळात आई दुष्काळी कामावर जायची.तिथे मिळणाऱ्या लाल मिलोची भाकरी,सुकडी खाऊन आम्ही कित्येक दिवस काढले आहेत.कित्येकदा हुलग्याचं माडगं खाऊन रहावे लागायचं;पण शेवटपर्यंत तिने आत्मसन्मानाशी तडजोड केली नाही.

     आपली मोठी दोन पोरं आयुष्यात फार काही करु शकली नाहीत, आता या धाकट्याचं तरी नीट व्हावं.कपाळावरचा दारिद्र्याचा शिक्का पुसला जावा असं तिला मनोमन वाटायचं.

     पहाटे जात्यावर दळण दळताना ती ज्या ओव्या म्हणायची त्यात माझे नाव गुंफून माझ्या कर्तृत्वाची स्वप्ने ती रंगवायची... 

अवसेची जाईल रात उगवेल तो चंद्र पुन्हा,बुक वाचतो माझा राजा, बैरीस्तर माझा कान्हा!

किंवा 

लेक चालला साळला,संगे दिलीय भाकरी, साहेबावानी आहे त्याची, मोठ्या पैक्याची नोकरी!

 तिच्या त्या माझ्या भविष्याची स्वप्ने पेरलेल्या ओव्या मला खूप आवडायच्या, तासन तास मी त्या ओव्या ऐकत रहायचो, त्यातला अर्थ शोधत रहायचो!

मला वाटते पुढे जीवनात मला चारोळ्या,कविता,कथा,लेख,लिहिण्यावाचनाची आवड निर्माण झाली, ती आईने माझ्यावर लहानपणी केलेल्या या संस्कारांमुळेच!

तिने आपल्या वागण्याबोलण्यातून मला सतत काही ना काही शिकवण दिली..

- कोणतीही वाईट परिस्थिती आली तरी  आपल्या स्वाभिमानाशी इमान राखायचे.

उगाच हवेत इमले न बांधता कायम वास्तवात जगायचे.

जीवनात ऐश्वर्य आले म्हणून माजायाचे नाही,गरीबीला लाजायचे नाही.

अन्याय सहन करायचा नाही, स्वार्थासाठी कोणालाही फसवायचं नाही.

आपण चांगले वागलो तर आपल्याशीही लोक चांगलेच वागतात.

आपले काम प्रामाणिकपणे करत राहिले तर त्याचे चांगले फळ एक ना एक दिवस नक्कीच  मिळते,

मोठी स्वप्ने बघायची;पण नेहमी अंथरून पाहून पाय पसरायचे.

व्यसनाने आयुष्याचं वाटोळे होते, त्यामुळे कधीही कोणतेही व्यसन करायचे नाही.

   मी आयुष्यभर तिने  दिलेल्या शिकवणीप्रमाणे मार्गक्रमणा करत राहिलो. हायस्कूल आणि कॉलेजला असताना अनेक व्यसनी छंदीफंदी मित्रांच्यात राहूनही मला कधी त्यांच्यासारखे वागायचा मोह झाला नाही.आयुष्यात वाममार्गाने पैसा कमावण्याच्या अनेक संधी हात जोडून समोर उभ्या होत्या; पण त्या आडवाटेने जाण्याचा लोभ कधीच झाला नाही.ज्या गोष्टीवर माझा नैतिक अधिकार नव्हता,अशा कोणत्याच गोष्टीचा मला जीवनात कधी मोह झाला नाही.माझ्या तोंडी कधीही कुणासाठीही अरेतुरेची भाषा नसते.कुणी माझ्याशी वाईट वागले तरी मी कुणाबद्दलही आकस बाळगत नाही.कुणी माझा रस्ता आडवला तर मी आपली ऊर्जा वाया न घालवता आपला रस्ता बदलण्याचा प्रयत्न करतो.

“ऐसी जगह बैठिये-कोई ना बोले उठ, ऐसी बात कहिये-कोई ना बोले झूठ!” हे माझे जगण्याचे तत्व माझ्या आईच्या संस्कारांचा परिपाक आहे असे मी मानतो! प्रतिकूल परिस्थिती असतानाही जीवनात सकारात्मक कसे रहावे, समस्येत दडलेली संधी कशी शोधायची यांचे व्यावहारिक ज्ञान मला माझ्या आईच्या सहवासात राहून मिळाले.मला मिळालेल्या या ज्ञानाच्या जोरावर मी मला अभिप्रेत असलेल्या यशापर्यंत पोहोचलो याचं सगळं श्रेय्य माझ्या आईने माझ्यावर केलेल्या संस्कारांना आहे.आईच्या प्रचंड इच्छाशक्ती,आशीर्वाद आणि केलेले संस्कार यांच्या जोडीला माझे प्रयत्न आणि नशिबाची साथ या जोरावर आमच्या खानदानातला पहिला सरकारी नोकरदार होण्याचे भाग्य मला मिळाले.

   नोकरीतील प्रगतीबरोबरच पद प्रतिष्ठा आणि आर्थिक सुबत्ता आली...

    माझ्या प्रगतीमधला फक्त एकच टप्पा तिने डोळे भरून पाहिला;पण माझ्या कर्तुत्वाला खऱ्या अर्थाने आलेली गती बघायला मात्र ती थांबली नाही.

    अठरा मार्च 1994 रोजी माझ्या आईने  आमचा आणि या जगाचा निरोप घेतला...       आई मला सोडून गेली त्याला एवढी वर्षे झाली;पण आजही माझ्या जीवनावर तिचा  प्रचंड प्रभाव आहे.

    अडचणी आल्या म्हणून रडत बसण्यापेक्षा त्या अडचणींचे संधीत रूपांतर करून त्यावर स्वार व्हायचे बाळकडू मला माझ्या आईकडून मिळालेले आहे आणि त्याच्या जोरावर माझी मार्गक्रमणा सतत सकारात्मक दिशेने चालू आहे, आणि अशीच चालू राहील....

ती कधी न पाहिली थकलेली, समस्येशी कुठल्या थबकलेली.

सुरकुतल्या हातात हत्तीच बळ, आधार मोठा ती असता जवळ.

कोणत्याही प्रसंगी मागे ती सदा,निस्वार्थ सेवा वृत्तीने वागे सर्वदा.

माया ममता सेवा भरलेल ते गाव, सदा ओठी असु दे आई तुझे नाव!

  ... ©प्रल्हाद दुधाळ, पुणे.9423012020